ห้องภาพทิพย์โอสถ สมุนไพรไทย ตอน ต้นไม้แดง รูปที่ 4
ห้องภาพทิพย์โอสถ สมุนไพรไทย ตอน ต้นไม้แดง รูปที่ 5
ห้องภาพทิพย์โอสถ สมุนไพรไทย ตอน ต้นไม้แดง รูปที่ 6
ไม้แดง
ชื่อท้องถิ่น: ไม้แดง
ชื่อสามัญ: TEAK
ชื่อวิทยาศาสตร์: Tectona grandis Linn.f.
ชื่อวงศ์: VERBENACEAE
ลักษณะวิสัย/ประเภท: ไม้ยืนต้น
ลักษณะพืช: ไม้แดง เป็นไม้ยืนต้นผลัดใบขนาดกลางถึงขนาดใหญ่ สูงจนถึง 25 เมตร แต่บางครั้งอาจสูงถึง 30 37 เมตร ลำต้นค่อนข้างเปลา ตรง หรือเป็นปุ่มปม เรือนยอดรูปทรงกลม หรือเก้งก้าง ไม่ค่อยแน่นอน สีเขียวอมแดง เปลือกเรียบสีเทาอมแดง ตกสะเก็ดออกเป็นแผ่นกลมบาง ๆ รอบลำต้น เมื่อสับเปลือกทิ้งไว้จะได้ชันสีแดง ยอดอ่อนมีขนสีเหลืองปกคลุม
ใบไม้แดง เป็นช่อแบบขนนกสองชั้น ก้านใบยาว 2 7 ซม. ช่อใบยาว 10 22 ซม. แต่ละช่อมีใบย่อย 4 5 คู่ ใบย่อยรูปไข่หรือรูปไข่แกมรูปขอบขนาน แผ่นใบมักจะเบี้ยว มีขนาดไม่เท่ากัน กว้าง 3 7 ซม. ยาว 7 20 ซม. ปลายใบแหลมมน ฐานใบมักจะเบี้ยว ใบแก่ไม่มีขนปกคลุม หรืออาจจะมีขนประปรายด้านท้องใบเล็กน้อย ก้านใบย่อยยาว 2 4 มม.
ดอกไม้แดง สีเหลือง ขนาดเล็ก ขึ้นอัดกันแน่นบนช่อกลมเดี่ยว ๆ หรือแตกกิ่งก้าน หรือขึ้นเป็นกลุ่ม ๆ ขนาดเส้นผ่าศูนย์กลาง แต่ละช่อประมาณ 1.4 ซม. ก้านช่อดอกยาว 2 5 ซม. มีขนปกคลุมประปราย กลีบรองกลีบดอกเชื่อมติดกันคล้ายรูประฆัง ตรงปลายแยกออกเป็น 5 กลีบ มีขนสีเหลืองปกคลุม กลีบดอก 5 กลีบติดกันเล็กน้อยที่บริเวณฐาน เกสรตัวผู้มี 10 อัน แยกจากกันเป็นอิสระยื่นออกมานอกดอก ดอกจะออกมาพร้อมกับใบอ่อนระหว่างเดือนกุมภาพันธ์ อาจถึงมีนาคม ฝักจะแก่ประมาณเดือนตุลาคมถึงธันวาคม
ผลไม้แดง เป็นฝักแบน รูปขอบขนานเรียวและโค้งงอที่ส่วนปลาย ฝักแข็ง ยาวประมาณ 7 10 ซม. สีน้ำตาลอมเทา ผิวเรียบ ไม่มีขนปกคลุม ไม่มีก้าน เมื่อฝักแก่จะแตกออกเป็น 2 ซีก ผนังของฝักที่แตกมักจะม้วนบิดงอ
เมล็ดไม้แดง แบนเรียวแหลม ยาวรีหรือเกือบกลม ยาว 0.4 0.7 นิ้ว กว้าง 0.35 0.5 นิ้ว สีน้ำตาลเป็นมัน เปลือกหุ้มเมล็ดแข็งขอประมาณ เมล็ดถ้าสมบูรณ์ดีจะงอกทันที ถ้าเก็บไว้ในระยะ 1 ปี ก็ยังคงงอกได้ดี ฝักหนึ่งจะมีเมล็ดจำนวนหลายเมล็ด
ลักษณะเนื้อไม้ สีแดงเรื่อ ๆ หรือสีน้ำตาลอมแดง เสี้ยนเป็นลูกคลื่น หรือมักสน เนื้อละเอียดพอประมาณ แข็ง แข็งแรง เหนียวและทนทานมาก เลื่อย ไสกบ ตบแต่งได้เรียบร้อย ขัดชักเงาได้ดี ความถ่วงจำเพาะประมาณ 1.18 เนื้อไม้มีความแข็งประมาณ 1,030 กก. ความทนทานตามธรรมชาติ ตั้งแต่ 10 18 ปี การอาบน้ำยาไม้อาบได้ยาก (ชั้นที่ 4)
ปริมาณที่พบ: น้อย
การขยายพันธุ์: ใช้เมล็ด
อธิบายวิธีการเพาะ/ขยายพันธุ์: เมล็ดไม้แดงที่จะนำมาเพาะควรเป็นเมล็ดที่มีคุณภาพดี และมีความแก่ที่สมบูรณ์เต็มที่ ช่วงเวลาที่เหมาะสมในการเก็บเมล็ด ควรอยู่ในช่วงเดือนกุมภาพันธ์จนถึงมีนาคม แต่ในบางปีอาจยึดออกไปถึงเดือนเมษายน การเก็บเมล็ดสามารถทำได้ทั้งการเก็บบนพื้นดิน และการปืนขึ้นไปบนต้นโดยตัดเอาฝักลงมา ฝักที่เก็บควรเป็นฝักสีน้ำตาบแดงเขียวแห้งซึ่งไม่แตกออก จะทำให้ได้เมล็ดที่ค่อนข้างสมบูรณ์ฝักที่ได้กที่ได้นำมาตากแคดจนฝักแตออก ทำการเก็บเมล็ดออกจากฝัก นำมาตากแดด 1-2 วันเพื่อให้เมล็ดแห้งสนิท ทำการคัดเมล็ดออกแล้วนำไปเก็บรักษาไว้ในห้องอุณหภูมิธรรมดา เมล็ดไม้แดงสามารถเก็บไว้เป็นเวลานานถึง 4 เดือน หลังจากเก็บเมล็ดแล้ว โดยที่ไม่มีการสูญเสียการงอกแต่อย่างใด ซึ่งจากการศึกษาการงอกของเมล็ดแดงช่วงเวลาต่างๆ กัน หลังจากเก็บเมล็ดแล้ว 1-4 เดือน ปรากฏว่าอัตราการงอกของเมล็ดแดงที่เก็บรักษาในช่วง 4 เดือนแรกมีอัตราการงอกไม่แตกต่างกัน แต่เมล็ดที่เก็บไว้ในเดือนที่ 5 อัตราการงอกจะลดลงในช่วงเดือนที่ 5 (ศิริพันธ์ ชำนาญกิจ, 2523)
สมหมาย จันทร์ฉาย (2525) ได้ศึกษาการย้ายชำกล้าไม้แดงอายุประมาณ 3 วันโดยรดน้ำทุกวัน วันละ 2 ครั้ง และ และรายงานว่ากล้าไม้จะมีอัตราการรอดตายสูง วัสดุที่ใช้เพาะควรเป็นดินร่วนผสมดินเหนียว ผสมขี้วัว อัตราส่วน 4-2-1 จะได้ผลดี
อิศรา วงศ์ข้าหลวง (2509) ได้ศึกษาอัตราการเจริญเติบโตของเมล็ดไม้แดงที่เพาะโดยรดน้ำในระดับต่างๆกันและแนะนำให้มีการรดน้ำทุกวันจะช่วยส่งเสริมการเจริญเติบโตทางด้านความสูงของกล้าไม้แดง
การใช้ประโยชน์/ส่วนที่นำไปใช้ประโยชน์: 1. เนื้อไม้ ไม้แดงเป็นไม้ที่มีความทนทานตามธรรมชาติเกินกว่า 10 ปี คือตั้งแต่ 10 - 18 ปี เฉลี่ยประมาณ 15.9 ปี (สมาคมป่าไม้แห่งประเทศไทย, 2526) เนื้อไม้ค่อมข้างแข็งแรง ทนทานต่อการกระแทกสูง การใช้ประโยชน์เนื้อไม้จึงใช้ในการก่อสร้างอาคารบ้านเรือน เช่น ใช้ทำเสา รอดตง ขื่อ กระดานพื้น ไม้ปาร์เก้ ฝา ฯลฯ ได้แข็งแรงและทนทานดี ทำเรือข้างกระดาน เรือใบ เรือสำเภา คันไถ คราด ครก สาก กระเดื่อง ทำลูกหีบ ฟันสีขาว ส่วนต่างๆของเกวียน ทำสะพาน หมอน รางรถไฟ ด้ามเครื่องมือ ทำหูกและกระสวย ไม้คาน ด้ามหอก ไม้สำหรับกลึง แกะสลัก เครื่องเรือนและไม้บุผนังที่สวยงาม ส่วนฝักที่แห้งนำมาเผาถ่านได้
2. ประโยชน์อื่นๆ
แก่น ใช้ผสมยาแก้ทางโลหิตและโรคกษัย เห็นที่เกิดจากไม้แดง แก้พิษ โลหิตและอาการปวดอักเสบของฝี ต่างๆ ดับพิษ ไข้กาฬ
เปลือก มีรสฝาด ใช้สมานธาตุ
ดอก ผสมยาแก้ไข บำรุงหัวใจ
เมล็ด นำมารับประทานได้
อ้างอิงข้อมูลจาก bedo.or.th