สาเก สรรพคุณ คลายความตึงเครียด รักษา หิต กลาก เกลื้อน ป้องกันโรคหัวใจ ความจำเสื่อม มีรสหอมหวาน
สมุนไพรไทย สุดยอดพืชของคนไทย ภูมิปัญญาไทย เพื่อนคนไทย : ต้นสาเก รูปที่ 1
สมุนไพรไทย สุดยอดพืชของคนไทย ภูมิปัญญาไทย เพื่อนคนไทย : ต้นสาเก รูปที่ 2
สมุนไพรไทย สุดยอดพืชของคนไทย ภูมิปัญญาไทย เพื่อนคนไทย : ต้นสาเก รูปที่ 3
สมุนไพรไทย สุดยอดพืชของคนไทย ภูมิปัญญาไทย เพื่อนคนไทย : ต้นสาเก รูปที่ 4
สมุนไพรไทย สุดยอดพืชของคนไทย ภูมิปัญญาไทย เพื่อนคนไทย : ต้นสาเก รูปที่ 5
สมุนไพรไทย สุดยอดพืชของคนไทย ภูมิปัญญาไทย เพื่อนคนไทย : ต้นสาเก รูปที่ 6
สมุนไพรไทย สุดยอดพืชของคนไทย ภูมิปัญญาไทย เพื่อนคนไทย : ต้นสาเก รูปที่ 7
สมุนไพรไทย สุดยอดพืชของคนไทย ภูมิปัญญาไทย เพื่อนคนไทย : ต้นสาเก รูปที่ 8
สมุนไพรไทย สุดยอดพืชของคนไทย ภูมิปัญญาไทย เพื่อนคนไทย : ต้นสาเก รูปที่ 9
สมุนไพรไทย สุดยอดพืชของคนไทย ภูมิปัญญาไทย เพื่อนคนไทย : ต้นสาเก รูปที่ 10
สมุนไพรไทย สุดยอดพืชของคนไทย ภูมิปัญญาไทย เพื่อนคนไทย : ต้นสาเก รูปที่ 11
ชื่อสมุนไพร : สาเก ชื่อพฤษศาสตร์ : Artocarpus altilis (Parkinson) Fosberg วงศ์ : Moraceae ลักษณะสมุนไพร : ชื่ออื่น : Breadfruit, ขนุนสำปะลอ (สาเก คือ ขนุนสำปะลอ สายพันธุ์ที่ไม่มีเมล็ด) สาเก มี 2 ชนิดคือ สาเกพันธุ์ข้าวเหนียว ลักษณะผลใหญ่ เนื้อแน่น เมื่อเชื่อมเนื้อจะเหนียวหนึบ ไม่ร่วนซุย เป็นพันธุ์ที่นิยมปลูกกันทั่วไป และ พันธุ์ข้าวจ้าว ผลมักย่อมกว่าพันธุ์ข้าวเหนียว เนื้อค่อนข้างหยาบ ร่วนซุย เหมาะแก่การทำแป้ง ไม่ค่อยนิยมปลูกกันมากนัก
รูปทรงลำต้นแผ่เห็นกิ่งก้าน ความสูง 15 เมตร ทรงพุ่ม 8-9 เมตร ลำต้นสีน้ำตาล ใบสีเขียวเข้มเป็นมัน และมีใบเป็นหยักรอยลึก ก้านใบเด่นชัดออกดอกผลปลายยอด มีดอกตลอดทั้งปี ผลรับประทานได้ เป็นไม้ที่ขึ้นในเขตร้อน แถบหมู่เกาะมหาสมุทรอินเดียตะวันออก ขยายพันธุ์ โดยตัดรากที่มีขนาดเส้นผ่าศูนย์กลางประมาณ 2 นิ้ว ให้ขาดจากต้นทิ้งไว้รอจนรากแตกหน่อเป็นต้นใหม่ จึงแยกต้นไปชำในที่ร่ม
ข้อมูลทางยาสมุนไพร
ฤทธิ์ทางเภสัชวิทยา เนื้อไม้สาเกยับยั้งการสร้างเมลานิน, สารสกัดจากเนื้อไม้สาเก (Artocarpus incisus Linn. F.) ให้ผลยับยั้งเอนไซม์ไทโรซิ-เนส (tyrosinase)ด้วยความแรงเท่ากับกรด โคจิก (kojic acid) เมื่อทดลองในหลอดทดลอง และให้ผลยับยั้งการสังเคราะห์เมลานิน เมื่อศึกษาในเซลล์เพาะเลี้ยงด้วยความแรงเท่ากับกรดโคจิกเช่นเดียวกัน โดยไม่มีผลก่อความเป็นพิษต่อเซลล์ เมื่อทดลองบนผิวหนังหนูตะเภาสีน้ำตาลซึ่งทำให้สีผิวคล้ำด้วยแสง UV-B พบว่าสารสกัดจากเนื้อไม้สาเก สามารถทำให้สีผิวจางลงโดยไม่ก่ออาการอักเสบต่อผิวหนัง สารสกัดจากเนื้อไม้สาเกจึงมีศักยภาพที่อาจนำมาใช้ประโยชน์ เป็นสารที่ทำให้ผิวขาว (skin whitening agent) เนื้อไม้สาเกสามารถแยกสารสำคัญได้ 7ชนิด ซึ่งมีคุณสมบัติยับยั้งเอนไซม์ไทโรซิเนสในหลอดทดลองด้วย ผล รสหอมหวาน เนื้อสาเก อุดมไปด้วยคาร์โบไฮเดรต ให้พลังงานสูง นอกจากนี้ยังมีแคลเซียม วิตามินเอ และวิตามินบี มีสรรพคุณป้องกันการเกิดโรคหัวใจ ความจำเสื่อม และโรคกระดูกผุในผู้หญิงที่อยู่ในวัยหมดประจำเดือน สาเกได้นำมาผลิตแปรรูป นำสารสกัดมาเป็นส่วนผสมของครีมบำรุงผิว เครื่องสำอางค์ ส่วนของดอกใช้ทำเป็นยาไล่ยุง เปลือกต้น ส่วนของเปลือกต้น ใช้เป็นยาปรับประสาททำให้ผ่อนคลายความตึงเครียด ทำให้กระชุ่มกระชวย ช่วยปรับสมดุลของร่างกาย ช่วยเพิ่มสมรรถภาพทางเพศ โดยใช่ส่วนเปลือกต้นอย่างเดียว นำมาย่างไฟจนแห้งแล้วต้มกินแต่น้ำ ราก รสเบื่อเมา ในตำรายาโบราณใช้ ราก ยารักษา กามโรค ซึ่งคนในยุคสมัยก่อนเป็นกันแพร่หลายทั้งชายและหญิง ได้ชะงัดนัก โดยฝนผสมกับน้ำดื่มวันละครั้ง ครั้งละไม่เกิน 1 แก้วตะไล จะค่อยๆทุเลาและหายได้ในที่สุด ยาง ยางสาเกมีลักษณะสีขาวข้น มีในทุกส่วนของต้น นิยมนำมาใช้เป็นยาชันเรือ และยังใช้ในการรักษา หิต กลาก เกลื้อน ได้ด้วย
ข้อควรระวัง : ผู้ป่วยที่เป็นโรคหนองใน ซิฟิลิส ห้ามรับประทานผลสาเกที่เกือบสุก หรือ สุก แล้วโดยเด็ดขาด เนื่องจากจะทำให้เชื้อขยายตัว และจะขยายแผลให้ลุกลามมากยิ่งขึ้น
ที่มา หน่วยบริการฐานข้อมูลสมุนไพร สำนักงานข้อมูลสมุนไพร คณะเภสัชศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล |